Ile razy obejrzeliśmy film Martina Scorsese i pomyśleliśmy sobie: „this is cinema…”. Kariera tego amerykańskiego reżysera trwa już ponad 50 lat i zaowocowała niespotykaną ilością klasyków. Kilka dni przed premierą jego najnowszego filmu pt. Czas krwawego księżyca, zapraszam na mój ranking 10 najważniejszych i najlepszych filmów stworzonych przez Martina Scorsese.
10. Król komedii (The King of Comedy), 1982.
Scenariusz: Paul D. Zimmermann
W roli głównej: Robert De Niro
Historia niespełnionego komika, który nieudolnie stara się zaimponować swojemu telewizyjnemu idolowi. Czarno-komediowe stadium rozpadu człowieka i zepsucia show-biznesu było prawdopodobnie największą inspiracją podczas tworzenia filmu Joker z 2019 roku. Mówił o tym sam Robert De Niro, który zagrał w obu produkcjach i jest jednym z największych ulubieńców Martina Scorsese. Chociaż Król Komedii nie zgarnął wielu nagród (najważniejszą z nich była BAFTA za scenariusz), to po latach krytyka filmowa chętnie wraca do wczesnego Scorsese, by spojrzeć na jego gorzkie i trafne spostrzeżenia z początków istnienia telewizji. Sam reżyser podczas produkcji filmu podupadał na zdrowiu przez zapalenie płuc i skrajne wycieńczenie organizmu.
9. Wściekły Byk (Raging Bull), 1980.
Scenariusz: Paul Schrader, Mardik Martin
W rolach głównych: Robert De Niro, Joe Pesci
Brawurowy De Niro w biografii boksera zwanego „bykiem z Bronxu”. Za tę rolę De Niro otrzymał swojego jedynego Oscara za rolę pierwszoplanową (sześć lat wcześniej otrzymał pierwszą statuetkę, ale za występ drugoplanowy w Ojcu Chrzestnym II.) Scorsese przez całą swoją karierę był blisko związany z rodzinnym Nowym Jorkiem oraz bliskie mu były historie ludzi, którzy doprowadzają się na skraj wytrzymałości fizycznej i psychicznej. Z tego powodu film o bokserze nie jest do końca filmem sportowym: scen na ringu jest zaledwie kilka. Mimo to nie sposób przecenić wpływu Wściekłego byka na przyszłe produkcje opowiadające o ludziach uprawiających zawodowo sztuki walki. Scorsese wypowiadał się, że walki we Wściekłym Byku odbiera jako alegorię „wszystkiego, z czym zmagamy się w życiu”. Czterdzieści lat później, w wywiadzie dla Guardiana wspomniał też, że tworzył ten film tak, jakby jego życie miało się po nim skończyć.
8. Kasyno (Casino), 1995.
Scenariusz: Martin Scorsese, Nicholas Pileggi
W rolach głównych: Robert De Niro, Joe Pesci, Sharon Stone
Gdyby Scorsese stał na czele rodziny gangsterów, Robert De Niro na pewno byłby jego ulubionym człowiekiem od zadań specjalnych. Amerykański reżyser tworzy obrazy, które emanują elegancką przemocą. Jego krwawe intrygi są konstruowane stopniowo, a poza intensywnymi scenami akcji zawsze znajdzie się też miejsce na życie prywatne i biografię jego bohaterów. Korzystając z tego, że film trwa prawie trzy godziny, aktorzy z Kasyna zdążyli wypowiedzieć słowo „fuck” aż… 422 razy. Jeśli chodzi o filmy gangsterskie, w 1995 roku kino rozpieszczało widzów, ponieważ swoją premierę miała też Gorączka Michaela Manna, również z Robertem De Niro. Pomimo ogromnej konkurencji, Kasyno od Scrosese odniosło spory sukces.
7. Gangi Nowego Jorku (Gangs of the New York), 2002.
Scenariusz: Steven Zaillian, Jay Cocks
W rolach głównych: Leonardo Di Caprio, Daniel Day-Lewis
10 nominacji do Oscara nie przyniosło żadnego triumfu, lecz Scorsese i tak otrzymał nagrodę pocieszenia w postaci Złotego Globu za najlepszą reżyserię. Gangi Nowego Jorku były pierwszą współpracą pomiędzy Martinem Scorsese i Leonardo Di Caprio, natomiast tegoroczny Czas krwawego księżyca będzie już ich szóstym (!) wspólnym filmem. Scorsese tak bardzo chciał wziąć pod swoje skrzydła wschodzącą gwiazdę kina, że postać Di Caprio jako jedyna nie została obsadzona zgodnie z jej rodowodem – amerykański aktor gra tam Irlandczyka. Sam casting w Gangach Nowego Jorku jest jednym z najbardziej imponujących w filmografii Scorsese, bo na drugim planie zobaczyliśmy m.in. Jima Broadbenta, Cameron Diaz, Brendana Gleesona i Liama Neesona. W przyszłym roku Martin Scorsese ma stworzyć remake swojego filmu, tym razem w formie serialu. Czekamy na więcej szczegółów!
6. Po godzinach (After Hours), 1985.
Scenariusz: Joseph Minion
W roli głównej: Griffin Dunne
Po Godzinach to wieloznaczna historia szarego człowieka, który wywraca swoje życie o 180 stopni podczas jednej nocy pełnej niefortunnych zbiegów okoliczności. Złota Palma w Cannes za ten film była drugą po Taksówkarzu i ostatnią w karierze Martina Scorsese. Ta czarna komedia przywołująca na myśl kino Davida Lyncha jest dość ekstrawaganckim projektem. Jego budżet wynosił zaledwie 4.5 miliona dolarów i jest to jeden z nielicznych filmów niezależnych zrealizowanych przez Scorsese. Kolejnym atutem Po Godzinach jest muzyka skomponowana przez Howarda Shore’a, który dopiero rozwijał swoją karierę, by piętnaście lat później stworzyć legendarny soundtrack do Władcy Pierścieni.
5. Wilk z Wall Street (The Wolf of Wall Street), 2013.
Scenariusz: Terence Winter
W roli głównej: Leonardo Di Caprio
Pierwsze objawienie talentu odkrytej przez Martina Scorsese Margot Robbie. Reżyser w niedawnym wywiadzie dla Times śmiał się, że wszystko zostaje w rodzinie, ponieważ Barbie i Czas krwawego księżyca mają tego samego operatora: Rodrigo Prieto. Według portalu Metacritic Wilk z Wall Street jest 22 najczęściej wymienianym filmem w rankingach najlepszych produkcji XXI wieku. To także film od Martina Scorsese, który zarobił najwięcej pieniędzy (box office 400 milionów $). Nie sposób więc, żeby zabrakło go w naszym rankingu jego najważniejszych i najlepszych filmów 😉
4. Infiltracja (The Departed), 2006.
Scenariusz: William Monahan, Felix Chong
W rolach głównych: Leonardo Di Caprio, Matt Damon, Mark Wahlberg, Jack Nickolson
Martin Scorsese podczas całej swojej trwającej ponad 50 lat kariery, statuetkę Oscara bezpośrednio za najlepszą reżyserię otrzymał… tylko raz! Jest to tym większe zaskoczenie, że chodzi o film, któremu bliżej do kryminału niż typowego kina gangsterskiego. Film został nagrodzony również w kategoriach dla najlepszego filmu, scenariusza i montażu. Infiltracja to remake hongkońskiej serii filmowej, która debiutowała cztery lata przed jej amerykańską wersją. Scorsese nie ukrywał również inspiracji kinem noir. Produkcją filmu zajmował się sam Brad Pitt.
3. Taksówkarz (Taxi Driver), 1976.
Scenariusz: Paul Schrader
W roli głównej: Robert De Niro
Bez Taksówkarza kariery Martina Scorsese i Roberta De Niro nie wyglądałyby tak samo. Jednak w moim rankingu, pod rubryką z tytułem filmu, nieprzypadkowo za każdym razem umieszczałem również informację o jego scenarzyście. Martin Scrorsese jest jedynym z większości światowych reżyserów, którzy z reguły nie piszą swoich filmów osobiście. Rola scenarzysty Paul Schrader’a przy Taksówkarzu jest nieoceniona i niedoceniona. Wszystko zaczęło się od jego tekstu, który był napisany inaczej niż wszystkie scenariusze, które do tamtej pory Martin Scorsese wziął do ręki. Schrader stworzył skrypt do Taksówkarza niczym powieść, z poetyckimi opisami przestrzeni oraz życia wewnętrznego bohaterów. Do dzisiaj, każda szkoła filmowa uczy, że scenariusz NIE powinien być tak napisany. Osobliwe pióro Paula Schradera jest widoczne w każdej scenie Taksówkarza, a scenarzysta, z którym Scorsese współpracował aż pięć razy, jest jednym z ludzi stojących za jego sukcesem.
2. Wyspa tajemnic (Shutter Island), 2010.
Scenariusz: Laeta Kalogridis
W roli głównej: Leonardo Di Caprio
Ręka w górę czyje życie nie wyglądało tak samo po obejrzeniu Wyspy Tajemnic! Film całkowicie zignorowany przez akademie filmowe, a jakże pokochany przez widzów. Wyspa Tajemnic doczekała się nawet swojej gry komputerowej! Szpital psychiatryczny jest bardzo wdzięczną lokacją do usadowienia akcji, a jednak (moim zdaniem) nikomu nie udało się wykorzystać go tak dobrze jak Martinowi Scorsese. Niewiele jest też filmów, które przy ponownym obejrzeniu automatycznie zyskują. Wyspa Tajemnic to coś więcej niż jeden końcowy, nieoczekiwany zwrot akcji. To układanka, która ani na chwilę nie przestaje grać z widzem. Wyspa Tajemnic jest książką napisaną przez Dennisa Lehane’a, a następnie przepisaną pod film przez grecką scenarzystkę związaną z Hollywood, Laetę Kalogridis. Niemniej to idealny przykład tego, jak kluczowy przy realizacji każdego projektu jest reżyser mający wszystko pod kontrolą i umiejący zmienić dobry film w wybitny.
1. Chłopcy z ferajny (Goodfellas), 1990.
Scenariusz: Martin Scorsese, Nicholas Pileggi
W rolach głównych: Ray Liotta, Robert De Niro, Joe Pesci
Martin Scorsese i jego Chłopcy z ferajny to wszystko, co najlepsze w Martinie Scorsese. Każda klatka filmu dba o immersyjne wprowadzenie widza w zupełnie inny świat. Towarzyszą mu wiarygodni psychologicznie bohaterowie, których może śledzić nie tylko w toku akcji, lecz również w ich życiu prywatnym. Długość trwania pozwala każdemu z nich rozwinąć skrzydła i ani na chwilę nie wytrąca widza z transu. W każdym akcie wszystko gra tak, jak powinno. Sceny przepełnione brutalną przemocą są w każdym przypadku uzasadnione fabularnie, a nie starają się na siłę zszokować widza. Chłopcy z ferajny to z perspektywy lat coś więcej niż film. Wokół produkcji powstał cały kult, którego najlepszym dowodem niech będą….
Lubisz kino wielkich reżyserów? Przeczytaj wszystko, co wiemy o najnowszym filmie Guillermo Del Toro!
